پروفسور دکتر حسابی

پروفسور سید محمود حسابی ، در سال 1281 (ه.ش)، از پدر و مادری تفرشی ، در تهران زاده شدند. پس از سپری نمودن چهار سال ، از دوران كودكی در تهران ، به همراه خانواده (پدر، مادر و برادر)، عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی ، تحصیلات ابتدایی خود را، در بیروت ، با تنگدستی و مرارت های دور از وطن ، در مدرسه كشیش های فرانسوی ، آغاز كردند، و همrlm;زمان ، توسط مادر فداكار، متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی)، تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی، قرار گرفتند. استاد، قرآن كریم را، حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشتن. دیوان حافظ را، نیز از بر داشته ، و به بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی ، مثنوی مولوی ، منشآت قائم مقام ، اشراف كامل داشتند.
شروع تحصیلات متوسطه ایشان ، مصادف با آغاز جنگ جهانی اول ، و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو، پس از دو سال تحصیل ، در منزل ، برای ادامه ، به كالج آمریكایی بیروت رفتند، و در سن هفده سالگی ، لیسانس ادبیات ، در نوزده سالگی لیسانس بیولوژی ، و پس از آن ، مدرك مهندسی راه و ساختمان را، اخذ نمودند. در آن زمان ، با نقشه كشی و راهrlm;سازی ، به امرار معاش خانواده ، کمك می كردند. استاد، همچنین ، در رشته های پزشكی ، ریاضیات و ستاره شناسی ، به تحصیلات آكادمیك پرداختند. شركت راهrlm;سازی فرانسوی ، كه استاد در آن ، مشغول به كار بودند، به پاس قدردانی از زحماتشان ، ایشان را، برای ادامه تحصیل ، به كشور فرانسه اعزام كرد، و بدین ترتیب، در سال 1924 (م) به مدرسه عالی برق پاریس وارد، و در سال 1925 (م) فارغ التحصیل شدند. همrlm;زمان با تحصیل در رشته معدن ، در راه آهن برقی فرانسه ، مشغول به كار گردیدند، و پس از پایان تحصیل در این رشته، كار خود را، در معادن آهن شمال فرانسه ، ومعادن زغال سنگ ایالت <<سار>> آغاز كردند. سپس، به دلیل وجود روحیه علمی ، به تحصیل و تحقیق ، در دانشگاه سوربن ، در رشته فیزیك پرداختند، و در سال 1927 (م)، در سن بیست و پنج سالگی، دانشrlm;نامه دكترای فیزیك خود را با ارایه رساله یی، تحت عنوان <<حساسیت سلولrlm;های فتو الكتریك>>، با درجه عالی ، دریافت كردند.
استاد، با شعر و موسیقی سنتی ایران ، و موسیقی كلاسیك غرب ، به خوبی آشنایی داشتند، و در چند رشته ورزشی ، موفقیتrlm;هایی كسب نمودند، كه از آن میان ، می توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا، اشاره نمود.
از جمله دستrlm;آوردهای عمر پربار استاد، و مشاغلی كه در مسند آن ، خدمات علمی و فرهنگی شایان توجهی ارائه نمودند، می توان به چند نمونه ، اشاره كرد:
ماموریت وزارت راه و ترابری (طرق و شوارع عامه)، برای تهیه اولین نقشه برداری علمی ، فنی و مهندسی كشور (تهیه نقشه نوین راه ساحلی سراسری میان بنادر خلیج فارس ، بندر لنگه به بوشهر) (1306 ه . ش )، تأسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و تدریس در آن ( 1307 ه . ش)، تأسیس دارالمعلمین عالی ، و تدریس درآن ( 1307 ه . ش )، ساخت اولین رادیو در كشور (1307 ه . ش )، تأسیس دانشrlm;سـرای عالی و تدریس در آن (1308 ه . ش )، ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران ( 1310 ه . ش)، نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران ( 1310ه . ش)، تعیین ساعت ایران ( 1311 ه . ش)، تأسیس اولین بیمارستان خصوصی ، در ایران، به نام "بیمارستان گوهرشاد" (به یاد مادر گرامیشان ) (1312 ه . ش)، مأمور وزارت راه، برای ساخت راه تهران به شمشك ، جهت معادن ذغال سنگ ( 1312 ه . ش)، پیشنهاد و تدوین قانون تأسیس دانشگاه تهران، و تأسیس دانشكده فنی ( 1313 ه . ش ) و ریاست آن دانشكده تا (1315 ه . ش ) و تدریس در آن ، تأسیس دانشكده علوم ، و ریاست آن دانشكده از (1321 تا 1327، و از 1330 تا 1336 ه . ش )، و تدریس در گروه فیزیك آن دانشكده ، تا واپسین روزهای عمر، تأسیس مركز عدسی سازی - دیدگانی - اپتیك كاربردی ، در دانشكده علوم دانشگاه تهران، ماموریت خلع ید، از شركت نفت انگلیس ، در دولت دكتر مصدق ، اولین رییس هیئت rlm;مدیره ، و مدیرعامل شركت ملی نفت ایران ، وزیر فرهنگ در دولت دكتر مصدق( 1330 ه . ش)، پایه گذاری مدارس عشایری ، و تأسیس اولین مدرسه عشایری ایران ( 1330 ه . ش )، مخالفت با طرح قرارداد ننگین كنسرسیوم ، وكاپیتولاسیون در مجلس ، مخالفت با عضویت دولت ایران ، در قرارداد سنتو <<پاكت بغداد>> در مجلس، پایه گذاری مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران ( 1330 ه . ش )، پایه گذاری مركز تحقیقات، و رأكتور اتمی دانشگاه تهران ، تأسیس سازمان انرژی اتمی، و عضو هیئت دایمی كمیته بین المللی هسته ای ( 1330 ، 1349 ه . ش)، تدوین قانون ستاندارد، و تأسیس مؤسسه استاندارد ایران ( 1333هـ.ش )، تأسیس اولین رصدخانه نوین در ایران، تأسیس اولین مركز مدرن تعقیب ماهواره ها، در شیراز (1335 ه . ش )، پایه گذاری مركز مخابرات اسدآباد همدان ( 1338 ه. ش )، تشكیل و ریاست كمیته پژوهشی فضای ایران ، و عضو دایمی كمیته بین المللی فضا (1360 ه . ش )، تاسیس انجمن موسیقی ایران، مؤسس ، و عضو پیوسته فرهنگستان زبان ایران از (1349 ه . ش) تا آخرین روزهای فعالیت .
فعالیت در دو نسل كاری، و آموزش 7 نسل استاد و دانشجو، از خدمات ارزنده پروفسور حسابی ، به شمار می رود، و در همین راستا، ایشان از سال ( 1350 ه . ش) به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران ، شناخته شدند.
استاد، به چهار زبان زنده دنیا: فرانسه ، انگلیسی ، آلمانی و عربی مسلط بودند، و به زبانrlm;های : سانسكریت ، لاتین ، یونانی ، پهلوی ، اوستایی ، تركی و ایتالیایی اشراف داشتند.
دكتر حسابی به ایران ، فرهنگ و ادب و اعتقادات سنتی و مذهبی این سرزمین عشق ، می ورزیدند، و گذشته از سفر، به كشورهای متعدد عالم ، به سراسر ایران ، سفر كرده بودند، و از این مسافرتrlm;های پربار داخلی و خارجی ، یادداشت ها و سفرنامه های بسیاری ، به جای نهادند.
در زمینه تحقیق علمی : 25 مقاله ، رساله و كتاب ، از استاد به چاپ رسیده است . تئوری << بی نهایت بودن ذرات >> ایشان در میان دانشمندان و فیزیكrlm;دانان جهان، شناخته شده است .
نشان <<اوفیسیه دولا لژیون دونور>>، و همچنین ، نشان <<كوماندور دولا لژیون دونور>>، بزرگترین نشانrlm;های كشور فرانسه، به ایشان، اهدا گردید.
استاد، تنها شاگرد ایرانی پروفسور اینشتین بوده، و در طول زندگی، با دانشمندان تراز اول جهان ، نظیر شرودینگر، بورن، فرمی ، دیراك، بوهر، ... و با فلاسفه و ادبایی همچون آندره ژید، برتراند راسل، ... تبادل نظرداشته اند. ایشان ، از سوی جامعه علمی جهان، به عنوان << مرد اول علمی جهان >> (1990 م ) برگزیده شدند ، و در كنگره "شصت سال فیزیك ایران " (1366 ه . ش ) ملقب به "پدر فیزیك ایران " گردیدند.
پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش )، در بیمارستان دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی ، بدرود حیات گفتند.
مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان ، در زادگاه خانوادگی ، در شهر دانشگاهی تفرش ، قرار دارد.